بازی درمانی

بازی درمانی نوعی روان درمانی است که برای ارزیابی ، درمان و یا پیشگیری از مشکلات روانی کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. بازی درمانی عمدتا نوعی مشاوره برای کودکان محسوب می شود اما در برخی موارد می توان در مشاوره بزرگسالان نیز از روشهای آن استفاده کرد.
بازی معمولا بهترین راه ابراز احساسات و نمایش ویژگی های شخصیتی کودکان است. از آنجا که کودک مهارت های کافی در بیان پیچیدگی های روانی و عاطفی را ندارد بازی کردن بهترین روش برای پرداختن به موضوعات آنها است. بازی درمانی در عمل راهی است تا کودک بتواند با بازسازی صحنه ها در قالب بازی ، چالش ها و مشکلات را بیان کند و در قالب نقش هایی که در ساختار بازی خلق می کند احساساتش را مطرح کند.
برای مثال کودکی که یکی از اعضای خانواده یا دوستانش را از دست داده است می تواند در قالب بازی اضطراب خود را نشان دهد و یا زمانی که شاهد خشونت و پرخاشگری باشد، این رفتار را در مقابل اسباب بازی ها به وضوح به نمایش می گذارد.
درمانگران می توانتد با نقش های جانبی در نقاط مختلف بازی مداخله کنند و راه حل مسائل و چالش ها را به کودکان بیاموزند و به همین نحو طی روند بازی درمانی به میزان بهره هوشی کودک ، مشکلات شخصیتی و رفتاری او و اختلالات احتمالی پی ببرند.
به طور کل بازی درمانی برای کودک شرایطی را فراهم می آورد که با تعامل با جامعه دیگر از جمله کودکان و یا بزرگسالان خود اختلالات روانی و چالش های عاطفی و روحی خود را اصلاح کند و به مرور طی بازی و تعامل، مهارت های کافی برای زندگی را به دست آورد. به این ترتیب بازی درمانی در حوزه های وسیعی از ابعاد درمانی و تشخیصی می تواند اثربخش بوده و در مواردی نیز جنبه های پیشگیرانه داشته باشد.

چه زمانی از بازی درمانی استفاده می شود ؟

بازی درمانی روشی است که می تواند در مورد هر رده سنی کاربرد داشته باشد اما عموما در خصوص کودکان بین 3 تا 12 سال این روش بیشتر به کار گرفته می شود. بازی درمانی در مواجهه با فرایندهای پزشکی ، تشخیص و درمان مراقبت های تسکینی و اختلالات مزمن ، مشکلات رفتاری و پرخاش ، مواردی مانند طلاق و مرگ در خانواده ، خشونت خانگی ، اضطراب ، اختلالات در تغذیه و دستشوئی رفتن کودکان خردسال و اختلالاتی نظیر بیش فعالی ADHD و اختلالات طیف اوتیسم ASD تجویز می شود. همچنین در سنینی که کودک قادر به بیان احساسات خود نیست ، بازی درمانی به عنوان شیوه ای برای حل مسائل به کمک درمانگر و خانواده توصیه می شود.
میزان جلسات و شیوه های بازی درمانی به تشخیص درمانگر و نیاز هر کودک متفاوت است . پس ار ارزیابی شرایط کودک ، درمانگر اهداف درمان را مشخص کرده و در مورد برنامه و تکنیک های مورد نیاز برای روند درمانی کودک تصمیم گیری می کند.
اصولا نحوه تعامل کودک با محیط بازی ، اسباب بازی ها و هم بازی ها چه درمانگر و چه کودکان دیگر نشان دهنده نکات بسیاری است که درمانگر می تواند براساس آنها برای ادامه فرایند درمان برنامه ریزی کند. از آنجا که درمان متناسب برای هر کودک بر مبنای نیازهای فردی او تعیین می شود با پیشرفت جلسات درمانی ، اهداف درمان نیز قابل ارزیابی مجدد است.

چه زمانی از بازی درمانی استفاده می شود ؟

بازی درمانی روشی است که می تواند در مورد هر رده سنی کاربرد داشته باشد اما عموما در خصوص کودکان بین 3 تا 12 سال این روش بیشتر به کار گرفته می شود. بازی درمانی در مواجهه با فرایندهای پزشکی ، تشخیص و درمان مراقبت های تسکینی و اختلالات مزمن ، مشکلات رفتاری و پرخاش ، مواردی مانند طلاق و مرگ در خانواده ، خشونت خانگی ، اضطراب ، اختلالات در تغذیه و دستشوئی رفتن کودکان خردسال و اختلالاتی نظیر بیش فعالی ADHD و اختلالات طیف اوتیسم ASD تجویز می شود. همچنین در سنینی که کودک قادر به بیان احساسات خود نیست ، بازی درمانی به عنوان شیوه ای برای حل مسائل به کمک درمانگر و خانواده توصیه می شود.
میزان جلسات و شیوه های بازی درمانی به تشخیص درمانگر و نیاز هر کودک متفاوت است . پس ار ارزیابی شرایط کودک ، درمانگر اهداف درمان را مشخص کرده و در مورد برنامه و تکنیک های مورد نیاز برای روند درمانی کودک تصمیم گیری می کند.
اصولا نحوه تعامل کودک با محیط بازی ، اسباب بازی ها و هم بازی ها چه درمانگر و چه کودکان دیگر نشان دهنده نکات بسیاری است که درمانگر می تواند براساس آنها برای ادامه فرایند درمان برنامه ریزی کند. از آنجا که درمان متناسب برای هر کودک بر مبنای نیازهای فردی او تعیین می شود با پیشرفت جلسات درمانی ، اهداف درمان نیز قابل ارزیابی مجدد است.

طول جلسه بازی درمانی

پارامترهای مختلفی بر تعداد و طول جلسه بازی درمانی تاثیرگذارند که از میان آنها می توان به هدف درمان و نیاز کودک اشاره کرد. براساس نیاز کودک و تشخیص درمانگر ، طول جلسه بازی درمانی از 30 تا 50 دقیقه متغیر است و در بازه های زمانی مختلف می تواند از دو جلسه در هفته تا یک جلسه در ماه انجام پذیرد. تعداد جلسات بازی درمانی نیز بر مبنای سرعت بهبود کودک و توانائی های او متفاوت است اما به گفته کارشناسان به طور متوسط حل و فصل مسائل کودکان در قالب بازی درمانی به طور متوسط تا 20 جلسه طول می کشد. این در حالی است که بعضی از کودکان نیز روند بهبود خود را بسیار سریعتر طی می کنند. بازی درمانی ممکن است با یک کودک و یا بصورت گروهی انجام شود. بازی درمانی باید در محیطی ایمن و راحت انجام شود و کودک در آن محیط احساس محدودیت نداشته باشد.

رویکردها در بازی درمانی

درمانگران معمولا بازی درمانی را با دو رویکرد اصلی انجام می دهند که به روش آزاد یا رویکردکودک محور و روش دستوری یا رویکرد مستقیم معروف هستند .

– روش آزاد یا رویکرد بازی درمانی کودک محور

در این رویکرد درمانگر ابزارهای خلاقانه و اسباب بازی به طور مستقیم در اختیار کودک قرار می دهد و به آنها این اجازه را می دهد که به دلخواه وقت خود را بگذرانند. جلسات بازی درمانی کودک محور معمولا بدون ساختار و قالب است و کودک حق انتخاب برای بازی کردن با درمانگر را دارد. درمانگر در این رویکرد کودک را مشاهده می کند و در باره رفتار و عکس العمل های او اظهار نظر می کند. در این روش هیچگونه دستورالعمل و شیوه ای برای بازی کردن به کودک ارائه داده نمی شود و در خصوص انجام کارها و حل کردن مشکلات راهنمایی نمی شوند. این روش با این پیش فرض که کودک قادر به پیدا کردن راه حل است به خودی خود نوعی درمان روان پویایی محسوب می شود.

– روش دستوری یا رویکرد مستقیم

در برخی موارد نیاز است درمانگران جلسات بازی درمانی را با به کارگیری استراتژی های مستقیم و به منظور رسیدن به اهداف خاص درمانی هدایت کند. در رویکرد مستقیم ، روش بازی و اسباب بازی ها برای کودک تعیین می شود اما باید تلاش شود اجبار در این شیوه به کودک منتقل نشود بلکه با محدود کردن اسباب بازی ها و محیط در نهایت کودک خواست درمانگر را اجرا کند. درمانگر در این رویکرد در هر جلسه استراتژی هایی را برای رسیدن به موضوع و یا هدف خاصی از روند درمان مشخص می کند. در روش مستقیم درمانگر می تواند برای کمک به اجرای نقش و ارائه راه حل در روند بازی مداخله کند.

تکنیک های بازی درمانی

به طور کلی تکنیک های بازی درمانی که درمانگر در طول جلسات می تواند به کار گیرد شامل موارد زیر می شود :
– قصه گویی
– مهارت های گفتاری و بیانی
– نقش آفرینی
– بازی با آب و شن
– استفاده از لگوها و قطعات ساختمانی
– عروسک بازی
– بازی گروهی
– بازی رقابتی
– کتاب درمانی
– مشارکت خانوادگی
– گروه درمانی
بازی درمانی مقوله ای است که تنها مبتنی بر شیوه های سنتی بازی کردن در گروه های همسال نیست بلکه باید با توجه به ویژگی های رفتاری و شخصیتی کودک و بر اساس علاقه او توسط درمانگر انتخاب گردد. هر یک از تکنیک های بالا می تواند به نوع و شیوه مخصوص به خود به کودک در یادگیری نحوه تفکر و رفتارهای متفاوتی کمک کند در مقالات بعدی به برخی از مهمترین تکنیک های بازی درمانی و بررسی روش ها و بازی های مختلف آنها به طور کامل می پردازیم .

تاثیرات بازی درمانی برکودکان

– همدلی و احترام به دیگران
– افزایش حس مسئولیت پذیری
– ایجاد اعتماد به نفس نسبت به توانائی ها
– پرورش عزت نفس و روحیه استقلال طلبی
– کاهش اضطراب
– کاهش پرخاشگری
– یادگیری بیان احساسات
– افزایش مهارت های اجتماعی
– افزایش مهارت های حل مسائل
– بهبود شیوه های گفتار کودک
– بهبود ناهنجاری های حرکتی در همراهی با سایر کودکان

در پایان ، بازی درمانی روشی برای مقابله با چالش های رفتاری و روانشناختی کودکان است. بازی بیان ابعاد عمیق شخصیتی کودک و نمودی از جهان درون و بیرون شخصیت کودکان به شمار می آید. ارزیابی و مشاهده شیوه بازی کردن کودکان زوایای پنهان روحی آنها را آشکار می کند و به واسطه آن درمانگر می تواند به نقاط ضعف و نقاط قوت شخصیت کودک پی ببرد. کودک در حین بازی به آزادانه ترین شکل احساسات خود را به نمایش می گذارد و ارزیابی و مشاهده دقیق فرایند بازی کودک درک بهتری از دنیای او ایجاد می کند. بازی درمانی براساس نیازهای هر کودک انجام می شود و پس از ارزیابی دقیق توسط درمانگر اهداف و تکنیک ها تعیین شده و در حین جلسات برنامه های آن براساس میزان پیشرفت کودک تدوین می گردد.

    صفحه اصلیتماسارتباط با ما